Een hartstilstand tijdens het hardlopen komt gelukkig niet vaak voor. Toch zijn er bij AV Triathlon in de loop der jaren meerdere sporters onwel geworden tijdens een training, met alle gevolgen vandien. Onlangs kreeg één van de lopers tijdens de training in bos Birkhoven een hartstilstand. Gelukkig reageerde zijn loopgroep adequaat, en werd de 69-jarige sporter met succes gereanimeerd.

Cardioloog Evelyn de Vrey van ziekenhuis Meander Medisch Centrum is deskundig op het gebied van hartritmestoornissen onder sporters. Zelf is ze een actief sporter. Ook is ze betrokken bij de stichting Reanimatie Netwerk Amersfoort, dat is een netwerk van burgerhulpverleners, die ingeschakeld worden bij reanimaties. Zij geeft een toelichting.

Wat is het risico om een hartstilstand te krijgen tijdens sporten, en kun je het als hardloper voorkomen?

,,In Nederland schat men het aantal plotse hartdoden tijdens sport op zo’n 300 per jaar. Het komt zeer zelden voor bij jonge sporters onder 35 jaar, ongeveer 1 op 100.000 per jaar. Een hartritmestoornis bij een hypertrofische cardiomyopathie (verdikte hartspier), aangeboren afwijking van de kransslagader of een ontsteking van de hartspier zijn voorkomende oorzaken. 80% van deze groep krijgt geen waarschuwing tevoren.”

Klopt het dat mannen van vijftig jaar en ouder meer risico lopen? En komen reanimaties vaker voor bij mannen dan bij vrouwen?

,,Bij sporters boven de leeftijd van 35 jaar komt hartstilstand zelden, maar vaker voor. Ongeveer 1 op 10.000 van de sporters per jaar. Het klopt wel dat sporters boven de 50 jaar een hoger risico lopen op een hartstilstand tijdens inspanning dan in rust. De overgrote meerderheid is man, 1 op de 10 is vrouw. De oorzaak hiervan is meestal een ritmestoornis bij coronair sclerose, dat is vaatlijden van de kransslagaderen.”

De vraag is, kan screenen plots overlijden tijdens sport voorkomen?

,,Een studie uit Canada (2014) van gezonde atleten heeft sportscreening onderzocht. Hier kon ondanks screening in 80% van de sporters, een hartstilstand tijdens sport niet worden voorkomen. Ook blijkt het screenen van topsporters volgens het zogeheten Lausanne protocol – dat protocol is opgesteld om sporters met aangeboren en/of verworven hartaandoeningen met een verhoogd risico op acute hartdood op te sporen en te begeleiden – te leiden tot veel overdiagnostiek.
,,Vaak worden geringe afwijkingen gevonden die leiden tot sportbeperkende adviezen. Het is maar helemaal de vraag of hierdoor reanimaties voorkomen kunnen worden. Dit heeft internationaal tot veel discussie over screening geleid. ”

,,Mijn collega Arend Mosterd heeft onder andere onderzoek gedaan naar sporters boven 45 jaar oud met CT scans van het hart. Bij mannelijke sporters met een normale inspanningstest bleek bij 1 op de 5 toch al vaatverkalkingen aanwezig. Op CT lijken deze verkalkingen stabiel en daarom is de gedachte dat dit mogelijk niet zo snel tot een infarct zal leiden. Maar wat precies de betekenis is en of de verkalking behandeld moet worden, moet nog verder onderzocht worden. Standaard screening van gezonde recreatieve sporters wordt in Nederland tot op heden niet aangeraden.”

Evelyn de Vrey

Screenen

,,Screenen is wèl zinvol bij een verhoogde kans op overlijden in de directe familie, zoals bij een bekende genetische hartaandoening. Ook als directe familieleden op jonge leeftijd plots zijn overleden of een hartinfarct kregen onder het 55e levensjaar is screenen via de cardioloog zinvol. Dan spoort een beeldvormend onderzoek zoals een CT kalkscore of echo afwijkingen beter op dan een fietstest.”

,,Ook mensen met veel risicofactoren voor hart- en vaatziekten of klachten tijdens het sporten hebben een goede reden voor controle. Risicofactoren zoals hoge bloeddruk, suikerziekte, roken, hoog cholesterol of belaste familie. Waarschuwingen tijdens het sporten kunnen zijn, plotse snelle hartkloppingen, plots flauwvallen of pijn op de borst. Of ineens niet meer mee kunnen komen met de loopgroep. In Meander is veel ervaring met sportcardiologie, ook onder topsporters.”

,,Zonder alarmsymptomen of familiebelasting kan een algemene Sportmedische keuring bij een sportarts ook heel nuttig zijn. Hierbij kan een specifiek sportmedisch advies worden gegeven en worden bijvoorbeeld de conditie, het omslagpunt en VO2max – dat is een veel gebruikte indicator voor het bepalen van je conditie – gemeten. Er is laagdrempelig overleg met de Sportartsen groep in Baarn.”

Evelyn de Vrey als zwemmer.

Sporten is net zo goed als stoppen met roken

,,Het is goed om niet bang te worden om te sporten. Immers, de winst van bewegen is nog altijd vele malen groter dan het risico op een hartstilstand tijdens sport. Meer dan een uur rustig bewegen per week leidt al tot een afname van 36% van de mortaliteit en meer dan 3 uur matig bewegen zelfs tot een afname van 44% (BMJ 2015, BJSM 2015). Sport is daarmee net zo goed als stoppen met roken.”

,,Gelukkig is de overleving van een hartstilstand tijdens sport de afgelopen jaren enorm verbeterd. Van 20% nog geen tien jaar geleden is dit inmiddels 50% overleving bij mensen met een hartstilstand op het sportveld. Grootste winst is geboekt door omstanders die meteen ingrijpen en een AED aansluiten.”

Bij AV Triathlon kunnen alle trainers reanimeren en er is een AED. Is het ook zinvol voor leden om een cursus te doen?

,,Eén van de gereanimeerde sporters van AV Triathlon heb ik onder mijn hoede. Het is geweldig hoe adequaat er op het moment van de reanimatie door de mensen in zijn loopgroep is gereageerd. Snel bellen met 112, AED aansluiten (dat kan iedereen, echt) en start met reanimatie.”

,,Via de Stichting Reanimatie Netwerk Amersfoort zijn al vele AED’s geplaatst in Amersfoort en omgeving en worden reanimatiecursussen gegeven. Via de website www.reanimatienetwerk-amersfoort.nl en de site www.reanimatiecursus-amersfoort.nl kun je je opgeven voor een reanimatiecursus en een AED registreren. Er is dit najaar een actie voor inwoners van Amersfoort en Hoogland waarbij de kosten van de cursus vergoed worden als je je meteen aanmeldt als vrijwilliger van het netwerk HartslagNu. Via dit netwerk worden burgers opgeroepen bij een reanimatie om hulp te verlenen. Ze zijn vaak sneller ter plekke dan de ambulance om een AED aan te sluiten en te reanimeren.”

Sport u zelf en hoe gaat u om met eventuele risico’s?

,,Zeker, het is heerlijk om te sporten. Ik heb een aantal keren meegedaan aan de Meander marathon in Amersfoort en genoten van het lopen met zoveel Amersfoorters in de stad. Geen lange afstanden hoor, ik loop wat bij mij past. Ook heb ik de Stelvio for Life voor een goed doel tweemaal gefietst.”

,,Ik probeer meerdere malen per week te sporten en doe dan spinning, krachttraining – belangrijk voor spierbehoud en voorkomen blessures – of loopjes met mijn hond. Momenteel ben ik aan het trainen voor de Amsterdam City Swim voor ALS met twee vriendinnen. Tijdens het sporten vind ik het wel leuk om de grens op te zoeken, maar ik doe het na een griepje of een drukke dienst bijvoorbeeld rustig aan. Zorgen maak ik me niet. Sporten is gewoon heel gezond!”

Cardioloog Evelyn de Vrey van ziekenhuis Meander MC

Hieronder een aantal praktische punten:

-Een uur sporten per week verlaagt de kans op overlijden al met meer dan 36% en is net zo belangrijk als stoppen met roken.

-Tijdens sport is de kans op overlijden wel groter maar die is nog steeds zeer klein.

-Standaard hart screening is nog niet aanbevolen, de waarde van scans wordt onderzocht. Wel naar de cardioloog bij sterk belaste direkte familie voor hartafwijkingen of plots overlijden onder 55e jaar of alarmklachten zoals pijn op de borst of flauwvallen tijdens sporten.

-Een algemene sportmedische keuring bij een sportarts kan heel nuttig zijn voor het verantwoord trainen op individueel niveau
Vooral boven de 50 jaar: luister naar het lichaam, rustig aan bij klachten of na een virusinfectie.

-Doe een reanimatiecursus en meld je aan bij HartslagNu als burgerhulpverlener.